Grondstoffen efficiënt inzetten, hergebruiken en voorkomen dat afval in het milieu terechtkomt, draagt bij aan een leefbare aarde. In navolging van de transitieagenda’s uit het Grondstoffenakkoord en de door de Europese Commissie geformuleerde plasticstrategie, komt staatssecretaris van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) met een nieuw tweesporenbeleid. Daarmee wil het kabinet de groeiende hoeveelheid plastic zwerfafval in onder meer de oceanen aanpakken. De staatssecretaris bereikte daarover met verpakkend bedrijfsleven, gemeenten en andere betrokken partijen een akkoord. Binnen drie jaar moet de totale hoeveelheid plastic zwerfafval worden teruggedrongen, anders komt er statiegeld op kleine plastic frisdrank- en waterflessen. Een belangrijke impuls voor de beoogde circulaire economie.
De aanpak
Producenten in de industrie en gemeenten moeten ervoor zorgen dat voor 1 januari 2021 het aandeel plastic flesjes in het zwerfafval met 70 tot 90 procent is teruggedrongen. Ook moet 90 procent van de kleine flesjes worden hergebruikt. Blijkt in het najaar van 2020 dat die doelstelling onverhoopt niet is gehaald, dan volgt er per 1 januari 2021 ‘sanctionering’ in de vorm van statiegeld: 10 tot 15 cent op plastic flesjes tot één liter. Statiegeld is een beproefde methode wanneer het gaat om het reduceren van zwerfafval. Als een andere aanpak echter sneller hetzelfde resultaat boekt, is die financiële prikkel niet nodig. “Zolang we de plasticsoep maar aanpakken en we van oude flesjes, nieuwe flesjes maken”, aldus de staatssecretaris. De voorbereiding van de wetgeving die dit mogelijk moet maken is al begonnen en zowel bedrijfsleven als gemeenten gaan voor dit doel direct aan de slag.
Wisselende steun
Aanleiding voor dit beleid is onder meer de vorig jaar aan de Tweede Kamer aangeboden petitiemotie van de Plastic Soup Surfer. Hiervoor werden 55.000 handtekeningen verzameld onder de oproep effectieve maatregelen te nemen voor de reductie van kleine plastic flesjes in het zwerfafval. Voor deze motie bestond in de Kamer brede steun. Draagvlak is er ook onder Nederlandse gemeenten. Bij de ‘statiegeldalliantie’, een samenwerkingsverband dat eind november 2017 werd gelanceerd om statiegeld ruimer in te zetten, hebben zich dan ook al een groot aantal gemeenten aangesloten.
Minder enthousiast zijn milieuorganisaties en horecaondernemingen. Stichting Natuur & Milieu wijst op het ontbreken van blikjes in het akkoord, terwijl die een twee keer zo groot aandeel zouden hebben in de problematiek van het zwerfafval. In de Landelijke Aanpak Zwerfafval die dit jaar nog verschijnt, is wel aandacht voor een bredere aanpak van al het afval. Daarbij is de staatssecretaris van plan gezamenlijk op te trekken met producenten en gemeenten. Producenten, nu zij verantwoordelijk zijn voor verduurzaming waar het gaat om het gebruik van betere verpakkingen met een hogere kwaliteit kunststof die beter te recyclen is. Gemeenten, nu deze een grote rol hebben op het gebied van handhaving, opruimen en het plaatsen van afvalbakken. De branchevereniging Koninklijke Horeca Nederland (KHN) vreest voor extra lasten voor kleine ondernemers. De staatssecretaris heeft daarop aangegeven voor een nog nader te bepalen groep een uitzonderingsregeling op te stellen. Zo zal voor de kleine verkooppunten van het midden- en kleinbedrijf geen verplichting worden opgenomen om kleine flessen retour te nemen.
Ondanks de wisselende steun voor de plannen, staat vast dat er de aankomende tijd veel zal worden aangepakt om het probleem van zwerfafval het hoofd te bieden. De mate waarin en de termijn waarop de plastic soep echt verleden tijd zal zijn, is op dit moment nog niet duidelijk. Wij volgen de ontwikkelingen met belangstelling.