Op grond van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) kan in een bestemmingsplan worden bepaald dat bij omgevingsvergunning kan worden afgeweken van een voorschrift uit een bestemmingsplan. Deze ‘binnenplanse omgevingsvergunning’ wordt in de Omgevingswet niet overgenomen. De Minister heeft er voor gekozen enkel een ‘buitenplans vergunningstelsel’ voor een afwijkactiviteit op te nemen in de Omgevingswet.
De Omgevingswet regelt voor welke activiteiten een vergunningsplicht geldt. Een van deze activiteiten is de afwijkactiviteit. Door middel van een omgevingsvergunning voor een afwijkactiviteit kan van alle regels van het omgevingsplan worden afgeweken. In de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) bestaat een vergelijkbare regel om van een bestemmingsplan af te wijken. De afwijkactiviteit in de Omgevingswet is echter ruimer van omvang. Dit komt voornamelijk doordat de reikwijdte van het omgevingsplan groter is dan die van het bestemmingsplan. Het omgevingsplan reguleert meer onderwerpen op het gebied van de fysieke leefomgeving. Daarnaast is de reikwijdte groter doordat binnenplanse vergunningenstelsels niet meer voor zullen komen in het omgevingsplan. Door middel van de buitenplanse omgevingsvergunning kan van álle regels in het omgevingsplan worden afgeweken.
De Omgevingswet biedt wel de mogelijkheid om te werken met binnenplanse beoordelingsregels. In het omgevingsplan kunnen beoordelingsregels worden gesteld die ertoe strekken dat de omgevingsvergunning voor een afwijkactiviteit in ieder geval wordt verleend voor zover aan die regels is voldaan. Op deze manier wordt er een vergelijkbaar resultaat bereikt als met de binnenplanse vergunningenstelsels en de daarbij opgenomen toetsingskaders.
Bovenstaande verandering moet leiden tot een wetstechnische en procedurele vereenvoudiging. De vraag is echter wat dit betekent voor de doorlooptijd van de omgevingsvergunning. Naar huidig recht is de doorlooptijd van een buitenplanse omgevingsvergunning langer dan die van de binnenplanse omgevingsvergunning. Het is nog niet duidelijk of de omgevingsvergunning voor een afwijkactiviteit onder de Omgevingswet met de reguliere voorbereidingsprocedure of met de uitgebreide procedure voorbereid zal moeten worden. Dit moet bij algemene maatregel van bestuur bepaald worden.