In een kamerbrief van 3 juli 2019 kondigen de ministers van Justitie en Veiligheid en van Rechtsbescherming opnieuw een aantal wijzigingen van de Wet Bibob aan. Deze wijzigingen zijn erop gericht om de informatiepositie van het bestuursorgaan te verbeteren om daarmee het eigen onderzoek te versterken en daarbij meer risicogericht te werk te kunnen gaan. De ministers streven ernaar om het wetsvoorstel nog dit jaar in consultatie te brengen. De belangrijkste wijzigingen die zijn aangekondigd zet ik in dit blog op een rij.
In de strijd tegen ondermijnende criminaliteit is de Wet Bibob een belangrijk instrument voor bestuursorganen om te voorkomen dat criminele activiteiten worden gefaciliteerd door het verlenen van vergunningen en subsidies of het aangaan van vastgoedtransacties. Op 4 maart 2019 is een eerste wetsvoorstel voor de uitbreiding van de Wet Bibob bij de Tweede Kamer ingediend. Over de toepassings- en onderzoeksmogelijkheden in dit wetsvoorstel verscheen eerder het blogbericht Wijzing van de Wet Bibob in de strijd tegen ondermijnende criminaliteit. In reactie op verschillende knelpunten die zijn ingebracht in de consultatie van het wetsvoorstel hebben de ministers van Justitie en Veiligheid en Rechtsbescherming de Tweede Kamer toegezegd een verkenning te laten uitvoeren naar een tweede tranche van wijzigingen van de Wet Bibob. In hun kamerbrief van 3 juli 2019 lichten de ministers de uitkomsten van de verkenning toe en kondigen zij een aantal nieuwe wetswijzigingen aan.
Informatiedeling tussen bestuursorganen
Verschillende gemeenten en provincies hebben in de consultatieronde van het eerste wetsvoorstel gevraagd om mogelijk te maken dat informatie uit een Bibob-onderzoek die heeft geleid tot de conclusie dat sprake is van een ernstig gevaar, tussen bestuursorganen kan worden gedeeld.
Eerder eigen onderzoek over betrokkene of advies over derde?
Op dit moment is het al mogelijk om aan het Landelijk Bureau Bibob te vragen of er in de afgelopen twee jaar over de betrokkene , veelal de aanvrager van de vergunning, een advies is uitgebracht. De wetgever wil dit uitbreiden door hieronder ook het eigen onderzoek door bestuursorganen te scharen. Daarnaast is het voornemen dat het Landelijk Bureau Bibob straks ook kan worden gevraagd of de afgelopen twee jaar advies is gevraagd over de doorslaggevende relaties van de betrokkene waarop het ernstige gevaar (mede) is gebaseerd. De minister overweegt bovendien om deze informatie op te nemen in een Nationaal Bibob-register. Als iemand al voorkomt in dit register, kan dat voor een bestuursorgaan aanleiding zijn voor het starten van eigen onderzoek. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat een vermelding in het register in de plaats komt van dat eigen onderzoek.
Tipfunctie bestuursorganen
Een andere mogelijkheid om informatie te delen tussen bestuursorganen is een uitbreiding van de tipfunctie voor bestuursorganen. In de eerste tranche van wetswijzigingen is al een tipfunctie opgenomen die maakt dat het Landelijk Bureau Bibob rechtstreeks aan bestuursorganen kan tippen. In aanvulling daarop wil de minister ook de mogelijkheid opnemen dat bestuursorganen elkaar kunnen tippen. Ook deze tip is bedoeld als indicatie voor het andere bestuursorgaan om een eigen onderzoek te starten.
Verstrekking aan omgevingsdiensten
Verder wordt het mogelijk dat bestuursorganen onderzoeksinformatie uit eigen onderzoek en het Bibob-advies verschaffen aan omgevingsdiensten die hun taken uitvoeren op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving, in het bijzonder met het oog op het stellen van Bibob-voorschriften aan omgevingsvergunningen.
Uitbreiding informatiebronnen eigen onderzoek
Toegang tot informatiebronnen is wezenlijk voor het kunnen uitvoeren van eigen onderzoek met het oog op eventuele toepassing van de Wet Bibob. Met het oog hierop zal een specifiekere wettelijke grondslag worden opgenomen voor het verstrekken van fiscale gegevens over de betrokkene aan bestuursorganen. De duiding van politiegegevens en fiscale gegevens van derden laat de minister echter bij het Landelijk Bureau Bibob, anders dan in de consultatie van het eerste wetsvoorstel is gevraagd. Het blijft dus zo dat bestuursorganen zelf geen toegang hebben tot politiegegevens en fiscale gegevens over anderen dan de betrokkene.
Toepassingsbereik Wet Bibob
In de consultatieronde is de wens geuit om een aantal vastgoedrechtelijke transacties onder de reikwijdte van de Wet Bibob te brengen. In navolging daarvan zal mogelijk gemaakt worden dat de Wet Bibob kan worden toegepast indien toestemming van de gemeente nodig is voor vervreemding van een opstalrecht, als een gemeente eigenaar is van grond of een gebouw. Dit sluit aan op de wetswijziging in de eerste tranche waarin wordt voorgesteld om overdracht van erfpacht onder reikwijdte van de Wet Bibob te brengen.
Verder wordt onderzocht of de Wet Bibob kan worden toegepast bij de omgevingsvergunning voor planologisch strijdig gebruik. Dat zal met name meerwaarde moeten hebben in gemeenten waarin gevallen van huisjesmelkerij aan de Bibob-toets zijn onttrokken door afschaffing van de huisvestingsvergunning. In die gevallen wordt mogelijk in strijd gehandeld met de gebruiksregel in het bestemmingsplan dat een woning is bestemd voor één huishouden.
Ten slotte onderzoeken de ministers of de Wet Bibob kan worden toegepast op vergunningen op grond van de Waterwet. Zij wijzen hierbij in het bijzonder op de problemen van waterschappen met betrekking tot jachthavens.
Het streven van de ministers is om het wetsvoorstel nog dit jaar in consultatie te brengen. Het team Openbare orde en Ondermijning van Pels Rijcken volgt de ontwikkelingen op de voet en houdt u via Blog Bestuursrecht op de hoogte.
Wilt u sparren of brainstormen over de (bestuurlijke) aanpak van ondermijnende criminaliteit in uw regio? Of over een (dreigende) verstoring van de openbare orde? Speciaal voor overheden heeft Pels Rijcken de helpdesk Openbare orde en Ondermijning: 070 515 34 76.