De uitspraak benadrukt het belang van een deugdelijke motivering wanneer een bestuursorgaan een algemeen belangbesluit neemt.
Beschermingsbewind
Personen die (tijdelijk) niet in staat zijn zelf hun financiën te regelen kunnen door de kantonrechter onder beschermingsbewind worden geplaatst. In beginsel worden de kosten voor bewindvoering gedragen door degene aan wie de dienst wordt verleend. Inwoners met beperkte financiële draagkracht kunnen hiervoor bijzondere bijstand krijgen.
Wat speelde er?
De gemeente ’s-Hertogenbosch ziet al jaren een toename van het aantal inwoners onder beschermingsbewind. Deze toename gaat gepaard met hogere kosten. De raad heeft daarom besloten het gehele pakket schuldhulpverlening, inclusief bewindvoering, zelf uit te voeren en het aanbieden van beschermingsbewind voor inwoners die recht hebben op bijzondere bijstand aan te wijzen als een activiteit in het algemeen belang. Hierdoor hoeven de integrale kosten van deze dienst niet aan deze inwoners worden doorberekend.
Wet Markt en Overheid
Bestuursorganen die economische diensten verrichten moeten ten minste de integrale kosten in rekening brengen aan hun afnemers (artikel 25i lid 1 Mededingingswet). Er bestaat een uitzondering voor economische diensten in het algemeen belang (artikel 25h lid 5 Mededingingswet). Wanneer een bestuursorgaan stelt dat er sprake is van een dienst in het algemeen belang moet dit deugdelijk gemotiveerd worden. Het bestuursorgaan dient een belangenafweging te maken tussen het nagestreefde belang en het belang van mogelijk getroffen derden, zoals marktpartijen. Er is in elk geval geen sprake van algemeen belang wanneer het aanbieden van de economische activiteit beneden de kostprijs niet nodig is om het nagestreefde belang te dienen.
Beïnvloeding van de mededinging
Beschermingsbewind is een economische activiteit op een atypische markt. Er wordt niet op prijs geconcurreerd omdat de wettelijke maximumtarieven daarvoor te laag zijn en de cliënt de kosten via de bijzondere bijstand vergoed krijgt. Het pijnpunt voor de concurrentie is dan ook niet dat de gemeente bewindvoering gratis gaat aanbieden, maar dat geen bijzondere bijstand meer wordt verleend voor particuliere bewindvoerders. Het hele marktsegment van bewindvoering aan minvermogenden in Den Bosch wordt daarmee feitelijk aan de markt onttrokken, zodat de mededinging wezenlijk wordt beïnvloed.
Beoordeling rechtbank
De rechtbank wijst er allereerst op dat de gemeentelijke bewindvoering per cliënt duurder is dan bij particuliere bewindvoerders. De raad voert echter aan dat de integrale aanpak zal leiden tot een kostenbesparing door een lagere instroom en grotere uitstroom en tot een verbetering van de kwaliteit.
De rechtbank volgt dit betoog niet.
Ter zitting heeft de raad erkend dat de schatting van een lagere instroom een aanname is waar geen onderzoek naar is gedaan. Ook heeft de raad niet uitgelegd welke uitstroom er is en welke uitstroom bereikt moet worden. Daarom is onduidelijk of de doelstelling van het besluit door het gratis aanbieden van beschermingsbewind daadwerkelijk wordt bereikt. Daarnaast is de gestelde kwaliteitsverbetering onvoldoende onderbouwd. Er is geen onderzoek gedaan naar de huidige staat van de kwaliteit, zodat niet duidelijk is of er een kwaliteitsprobleem bestaat. De stelling dat een integrale aanpak zou leiden tot betere kwaliteit is evenmin onderbouwd. De raad heeft niet uitgelegd waarom er geen minder ingrijpende maatregelen gebruikt kunnen worden. Volgens de rechtbank is het niet onaannemelijk dat een combinatie van minder ingrijpende maatregelen een significant effect op de in- en uitstroom zou kunnen hebben.
Bron: Rb. Rotterdam 14 oktober 2021, ECLI:NL:RBROT:2021:10042
