Hoe is de juridische ondersteuning bij KPN ingericht?
“Ik geef leiding aan een afdeling binnen KPN Juridische Zaken waar in totaal circa 25 juristen werkzaam zijn; waarvan vier advocaten in dienstbetrekking. Daarnaast beschikken we verder over een panel van drie primaire, externe advocatenkantoren, waaronder jullie dus als Pels Rijcken. Met jullie hebben we een jarenlange samenwerking en dat werkt erg goed voor ons. We weten wat we aan elkaar hebben en van elkaar verwachten. Zo kun je snel schakelen en aan een enkel woord genoeg hebben in plaats van altijd een memo van tig pagina’s als advies.”
Hoe kies je een kantoor of advocaat vanuit dat panel?
“We identificeren eerst welk juridisch vraagstuk er ligt en coördineren vervolgens de inzet van externe advocaten, mocht die nodig zijn. We procederen namelijk liever zo min mogelijk en doen veel in huis. Wij maken de vertaalslag, want wij kennen de taal van het bedrijf als geen ander. Als een externe advocaat nodig is, wordt de selectie allereerst gebaseerd op basis van zijn of haar kennis en expertise. De manier van werken speelt vervolgens mee. Iemand moet passen bij de zaak.”
Pels Rijcken werkt ook voor de Staat. Wat betekent dat in de praktijk voor KPN?
“Vanwege het werk voor de Staat, is Pels Rijcken voor bepaalde zaken en rechtsgebieden niet beschikbaar voor ons. Natuurlijk, een zogenoemd conflict met een andere cliënt komt vaker voor bij een advocatenkantoor. Maar de mate waarin dat bij jullie meespeelt vanwege het exclusief beschikbaar zijn voor de Staat, is uniek. Soms vertegenwoordigen jullie daarbij een wederpartij, zoals een toezichthouder, tegenover KPN. Voor ons is dat geen probleem. We weten als geen ander dat je het onderscheid maakt tussen de advocaat en zijn cliënt. Het verdedigen van een bepaald belang is nu eenmaal het werk van een advocaat.”
Wanneer zet je dan wel Pels Rijcken in?
“Allereerst is het belangrijk om soms een frisse blik in huis te halen, van iemand die jou wel goed kent. Als juridische afdeling zijn wij 24/7 betrokken bij KPN. Een extern advocatenkantoor zoals jullie voorkomt tunnelvisie. We maken vervolgens gebruik van jullie specifieke expertise op gebied van onder meer HR, vastgoed en ICT. De pensioenwetgeving is bijvoorbeeld een groot onderwerp waarover jullie adviseren. Dat Pels Rijcken veel voor de overheid werkt, biedt ons ook een voordeel. Jullie snappen hoe de overheid redeneert en dat perspectief is waardevol.”
Is KPN zelf een publieke dienstverlener?
“We zijn leverancier van diverse diensten aan de overheid. Daarbij wordt telecommunicatie door sommigen soms gezien als een nutsvoorziening. Waar zouden we zijn zonder internet? Tegelijkertijd opereert KPN in een zeer concurrerende markt. Dat betekent dat we ook te maken hebben met toezichthouders. En vanuit onze belangrijke rol voor Nederland wordt er snel naar KPN gekeken als er iets speelt op het gebied van telecommunicatie. Niet voor niets zien wij onszelf als ‘het netwerk van Nederland’.”
Is dat ook een voordeel, die maatschappelijke verwachting?
“Het is net zo goed een kracht. Zo associëren mensen KPN met positieve kenmerken als betrouwbaarheid en kwaliteit. En terecht overigens, daarin zijn we sterk. De relatie met de Nederlandse samenleving komt voor ons heel natuurlijk. Ik geloof erg in publiek-private samenwerkingen. Ik denk dat dat heel goed kan werken. Het vergroot je begrip voor elkaar en voor elkaars standpunten. Je kunt opener zijn. Dan is het niet zo zwart-wit. In het grijs zijn er vaak oplossingen te vinden. We hebben vrij intensief contact met al onze stakeholders, waaronder de overheid, politiek en toezichthouders. Bijvoorbeeld om toelichting te geven op de verantwoordelijkheid die wij hebben op gebied van bereikbaarheid van noodnummers.”
AI is op dit moment een groot onderwerp. Geldt dat ook voor KPN?
“AI heeft impact op iedereen, dus ook op ons. Het is voor mij duidelijk dat AI onze bedrijfsvoering al raakt en nog meer gaat raken, zoals in het juridische werkveld op zich. Ik vertrouw AI nog niet toe om juridische documenten op te leveren. Daarvoor komt het te precies. Maar het kan wel helpen met het schrijven van stukken. Wat mij betreft gaat generatieve AI op gebied van tekst voor het juridisch werk doen wat Excel ooit deed voor boekhouders en cijfers. Tegelijk is AI eigenlijk gewoon een ander woord voor machine learning en dat wordt al heel lang ingezet.”
Wat zijn de juridische vragen rond AI voor KPN?
“Mensen willen volledig ontzorgd worden, geen gedoe, niet hoeven nadenken over wat nu precies voor hen handig is. Hoe beter je dat wilt doen, hoe meer informatie ervoor nodig is. Tegelijk stuit dat op vraagstukken rond privacy, dataopslag, toestemming en veiligheid. Hoe weet je nu welke datasets gebruikt kunnen worden als leverancier voor je huidige klanten? Hoe zorg je dan voor toestemming? Het zijn technische en juridische definitievragen. Dat moet je wel goed regelen voor je volgende stappen zet. We zijn daarom enkele jaren terug al begonnen met het neerzetten van een beleidskader voor verantwoord AI-gebruik.”
Het draait dus vooral om privacy en betrouwbaarheid?
“Privacy is nu ongeveer zeven jaar een groot onderwerp door invoering van de AVG en inmiddels juridisch al weer redelijk uitgekristalliseerd. Dat is meer een kwestie van naleving geworden; wat weer meer richting compliance gaat. Het gaat om de samenhang met nieuwe ontwikkelingen. Digitale veiligheid is iets waar we maximaal aandacht voor hebben. Daar gaat veel tijd in zitten. Het gaat van impactanalyses op wet- en regelgeving, tot beter internet voor iedereen, dus veilig en betrouwbaar internet. Denk daarbij aan maatregelen ter voorkoming van ontwrichting van internet en communicatie, zoals door hacks. Op gebied van digitale veiligheid komt er meer wetgeving aan en tegelijk gaat het ook heel basaal over fysieke en online beveiliging van alle onderdelen van ons netwerk. Het mooie is dat op die onderwerpen het gesprek met de overheid, legal en compliance allemaal samenkomen. Als jurist vind ik dat het meest interessant.”
Hoe speel je in op die complexiteit?
“Ontwikkelingen volgen elkaar niet precies op, maar gaan door elkaar heen. Periodiek is er wel weer een nieuwe ontwikkeling waar je aandacht naar uit moet gaan. Je gaat vooral anders prioriteren. Als je merkt dat vraagstukken voldoende zijn uitgekristalliseerd en voor KPN de opgave duidelijk is, zoals bij privacy nu het geval is, dan moet je het ook durven loslaten als juridische afdeling. Je moet zelf meegroeien met de strategie van het bedrijf, oog hebben voor de verwachtingen vanuit de samenleving en de aankomende veranderingen in wet- en regelgeving. Ik geloof in die zin dat wij voor jullie input bieden, die jullie inzichten – ook voor jullie andere cliënten - verrijkt. Bijvoorbeeld, in het licht van digitale veiligheid is het nog best een vraagstuk of de definitie van een AI in alle wetten op dezelfde manier, consistent dus, wordt gebruikt. Waar dat niet zo blijkt te zijn, merken wij dat in de uitvoering. Onze praktijk laat zien dat aandacht voor die consistentie in alle wetgeving, nationaal en Europees er echt toe doet, net als vermindering van regeldruk overigens.”
